Creëer je eigen ‘morgen’

 Verslag van de zomereditie Breakfast Booster 2016

De meeste ondernemers stellen langetermijndoelen en gaan daarna op zoek naar middelen om die te bereiken. Onderzoek leert dat succesvolle ondernemers dit proces juist omkeren; zij zien mogelijkheden en kansen in hun huidige middelen en contacten.

Dat is de kern van betoog van dr. ing. Wynand Bodewes tijdens de zomereditie van de Breakfast Booster op vrijdag 15 juli jl., georganiseerd door Maastricht University School of Business en Economics en gastheer Buitenplaats Vaeshartelt. Bodewes is docent bij het Maastricht Centre for Entrepreneurship (MC4E) van de Universiteit Maastricht.

Bont gezelschap

De circa vijftig vroege vogels laten zich het ontbijt goed smaken. De een kiest voor wat lichtverteerbaars, de ander voor wat zwaardere kost. Zo divers als de ontbijtgewoonten is ook het gezelschap zelf, dat bestaat uit een bonte mix van ondernemers, managers en directeuren van uiteenlopende organisaties, die hopen tijdens het ontbijt inspiratie op te doen waarmee ze hun bedrijf een ‘boost’ kunnen geven.

Een zomerzonnetje heeft een deel van het gezelschap al naar buiten gelokt, waarop Bodewes spontaan besluit zijn verhaal in de buitenlucht af te steken. Projects Manager Ron Jacobs neemt traditiegetrouw het officiële welkomstwoord voor zijn rekening. Jacobs wil de microfoon doorgeven aan Bodewes, maar die is in een grijs verleden nog stuurman geweest op een ‘lichte acht’, en weet zich zonder hulpmiddel prima verstaanbaar te maken.

Wat is een ondernemer?

Het thema van de bijeenkomst, Effectuation: Lessons from Entrepreneurs, roept meteen een vraag op. Want wat is een ‘ondernemer eigenlijk? “Is dat iemand die is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en een btw-nummer heeft?”, vraagt hij zich hardop af. Nee, want dat kost amper moeite en daarmee genereer je nog geen waarde. Bovendien, als we die definitie hanteren, telt Nederland zo’n 1,8 miljoen ondernemers. Dat is ruim tien procent van de bevolking. Frappant, want als je mensen vraagt een aantal (Nederlandse) ondernemers op te noemen, worden ook overleden personen en CEO’s van beursgenoteerde bedrijven genoemd, terwijl in het Verenigd Koninkrijk vaker de naam van een ‘echte’ ondernemer, zoals Richard Branson, valt.

Blijft de vraag: wat maakt een ondernemer? “Mag iemand die het familiebedrijf heeft geërfd net zoveel aanspraak maken op de titel ‘ondernemer’ als iemand die eigenhandig een onderneming uit de grond gestampt heeft?”, denkt Bodewes hardop.

Waardecreatie

“Ondernemerschap draait vooral om nieuwe waarde creëren”, meent Bodewes. Daarvoor hoeft niet per se sprake te zijn van een nieuw bedrijf, een nieuw product, nieuwe dienst of een nieuwe markt. Maar in plaats van te oreren over het onderwerp, wil Bodewes de aanwezigen liever laten ervaren wat hij onder ondernemerschap verstaat. Hij gebruikt daarvoor een heel korte casus, die in twee varianten wordt uitgewerkt.

U-Haul

Het gezelschap gaat in twee afzonderlijke groepen werken aan wat in feite dezelfde opdracht is, maar die in een A- en een B-variant wordt gepresenteerd. De opdracht gaat over de start van het (daadwerkelijk bestaande) Amerikaanse bedrijf U-Haul. U-Haul introduceerde een verhuurconcept waarbij je busjes en aanhangers op de ene plek kan huren en op de plaats van bestemming weer kan terugbrengen. Bijzonder aan het U-Haul-concept is dat de huurder geen toeslag hoeft te betalen voor het niet-terugbrengen van het voertuig in de buurt van de huurplek.

In de variant A is Sam als mid-level manager werkzaam bij verhuisbedrijf Mayflower Transit Co. Zijn broer brengt hem op het idee van ‘one-way rentals’. Wat zou zijn werkgever met dat idee kunnen? In variant B, die meer recht doet aan de feitelijke ontstaansgeschiedenis van U-Haul, is Sam werkloos en zélf degene die op dit idee komt, en begint te dromen van een eigen onderneming. Zelfde idee, compleet andere context.

De helft van de bezoekers aan de Breakfast Booster krijgt situatie A gepresenteerd en de andere helft gaat aan de slag vanuit situatie B. Van beide groepen wordt gevraagd zich in ‘hun’ Sam te verplaatsen en de volgende vijf vragen over de nieuwe ‘venture’ te beantwoorden.

1. Hoeveel voertuigen denk je nodig te hebben?
2. Op hoeveel plekken ga je je vestigen?
3. Hoeveel geld heb je nodig?
4. Over hoeveel tijd denk je te kunnen starten?
5. Wat is je eerste stap?

Zouden de antwoorden van beide groepen verschillen door de andere context? In beide gezelschappen wordt in kleinere groepjes druk gediscussieerd. Van meet af aan gaan de discussies in de respectieve groepen een compleet andere kant uit, wat uiteindelijk ook blijkt uit de antwoorden …

Antwoorden groep A:
1. 40 voertuigen (2 per locatie)
2. 20 locaties
3. 2 miljoen USD
4. ~3 maanden
5. Businessplan

Antwoorden groep B:
1. 1 voertuig
2. 1 locatie
3. 0 USD
4. binnen 1 week
5. Eerste klant vinden

Causatie vs effectuation

Er is een essentieel verschil in het denkproces van groep A respectievelijk groep B, veroorzaakt door de context. Groep A, de groep in de corporate setting, tekent een stip op de horizon en zoekt naar de middelen om daar te geraken. Voor hen is het logisch dat je eerst een ondernemingsplan moet schrijven voordat je je aan de introductie van een nieuw product of een nieuwe dienst kan committeren. Groep B, de start-up, kijkt daarentegen naar de middelen die voorhanden zijn en de kansen die daar onmiddellijk uit voortkomen.

Wat we hier aan het werk zien, is in feite een contrast tussen causaal redeneren (beoogd resultaat > benodigde actie) en ‘effectuation’ (haalbare actie > mogelijk resultaat). Mensen die in hun carrière meerdere succesvolle bedrijven hebben opgericht, werken op deze ogenschijnlijk ‘opportunistische’ wijze, die hen in staat stelt effectief te opereren in onvoorspelbare situaties. Dat de aanpak van succesvolle ondernemers zo afwijkt van de manier waarop bedrijven (en instellingen) tot nieuwe bedrijvigheid proberen te komen, blijkt uit onderzoek van Saras Sarasvathy, de bedenker van deze ‘Effectual Logic’.

5 basisprincipes Effectual Logic

Effectual Logic berust op vijf basisprincipes, maakt Bodewes de aanwezigen duidelijk aan de hand van evenveel slides.

1. Bird-in-hand
Terwijl anderen een plan bedenken om de tien vogels in de lucht kunnen vangen, vraagt de succesvolle entrepreneur zich af wat die ene vogel in de hand hem kan opleveren. Wie zegt immers dat de vogel niet allang gevlogen is tegen de tijd dat jij je plan hebt geschreven? Of dat de vogel die jij graag uit je hand wil laten eten daar straks ook wel echt zin in zal hebben?

2. Affordable loss
De succesvolle entrepreneur denkt in eerste instantie niet in termen van mogelijke winst, maar kijkt naar potentiële verliezen en naar mogelijkheden om die te beperken. Zij zullen hun idee net zolang aanpassen tot een eventueel mislukken geen onoverkomelijke schade meer zal veroorzaken.

3. Lemonade
‘When life gives you lemons, make lemonade’, volgens een Amerikaanse uitdrukking, die je leert dat je van een ‘zure’ situatie altijd nog een succes kunt maken.

Ondernemers denken ook niet in termen van ‘failures’, maar zien kansen in een veranderde situatie. Dit terwijl de ‘gewone’ professional het niet bereiken van het originele doel als een mislukking zal zien. In veel organisaties ook omdat het management het niet behalen van de in een plan gepresenteerde resultaten niet kan appreciëren.

4. Patchwork quilt
Succesvolle ondernemers werken samen met partners die bereid zijn samen de beoogde dienst of het nieuwe product tot een succes te maken, en die bereid zijn ook mee het risico (mede) te dragen.

5. Pilot-in-the-plane
Je kunt de toekomst niet voorspellen, vandaar dat je er goed aan doet je energie te richten op die factoren waar je wel invloed op kan hebben. Zo heeft een piloot geen invloed op veranderende weersomstandigheden, maar kan hij wel zijn koers wijzigen. Dat is ook hoe ervaren ondernemers omgaan met de toekomst: niet door concurrentieanalyses te maken, maar door bij te sturen.

Tot besluit

Effectual Logic stoelt in wezen op het principe dat de toekomst maakbaar is in plaats van gedetermineerd en voorspelbaar. Kortom: wat voor zin heeft het vandaag een vuistdik businessplan te schrijven als je weet dat morgen anders zal zijn? Creëer liever je eigen ‘morgen’. De werkwijze van ervaren ondernemers zou ook bestaande bedrijven kunnen helpen om effectiever en efficiënter op nieuwe kansen in te spelen. De Universiteit Maastricht kan daarbij ondersteunen.

Wie meer wil weten over (corporate) effectuation, of over innovatief ondernemerschap in het algemeen, wordt uitgenodigd contact op te nemen met de School of Business and Economics van de Universiteit Maastricht: info@postgraduate-maastrichtuniversity.nl

Tekst: Ron Meijers/Taaladmiraal Copywriting